MK Airlines Boeing 747-200 (Ghana registration 9G-MKJ)Boeing B-747 Jumbo Jet - w chwili opracowania największy samolot pasażerski świata, choć pierwotnie miał być samolotem transportowym przegrana w konkursie dla lotnictwa wojskowego przyczyniła się do niebywałego sukcesu.
W latach sześćdziesiątych US AIR FORCE zamówiło projekt dużego samolotu transportowego, do kontraktu stanęły uznane wytwórnie lotnicze Lockheed i Boeing. Tak powstał projekt późniejszego B-747. Konkurs został roztrzygnienty na korzyść konkurenta i do produkcji wszedł samolot LOCKHEED C-5 GALAXY. Aby nie zaprzepaścić włożonej w projekt pracy prezes firmy nakazał opracowanie wersji pasażerskiej, na własne ryzyko zakładów, równocześnie podpisano umowę z największymi amerykańskimi liniami lotniczymi o dostawie gotowych samolotów. Charakterystyczny garb maszyny był pozostałością po projekcie wojskowym pierwotnie przekrój kadłuba miał być jednakowy na całej długości. Dlatego kabinę umieszczono powyżej. W przypadku załamania się programu lub niepowodzenia handlowego, wytwórnia prawdopodobnie by zbankrutowała. Oblot prototypu nastąpił 9 lutego 1969 roku na fotelu pierwszego pilota siedział Jack Waddell. Po lotach próbnych okazało się że założenia konstrukcyjne się sprawdziły, B-747 wszedł do produkcji ustanawiając nowe standardy przewozów pasażerskich. Był pierwszym samolotem klasy AEROBUS, był największym samolotem pasażerskim świata, najcięższym, pierwszym który posiadał miejsca pasażerów na dwóch poziomach (w garbie za kabiną załogi umieszczono klasę biznes), pod względem ekonomicznym Jumbo bił konkurencje na głowę. Cena przewozu jednego pasażera była niższa o 20% od wcześniejszych samolotów uważanych za ekonomiczne. Ryzyko związane z budową tak dużego i drogiego samolotu opłaciło się, przełożyło się na sukces komercyjny, do lata 2002 roku sprzedano ponad 1200 maszyn największym liniom lotniczym świata, portfel zamówień na kolejne samoloty zapięty jest na kilka lat do przodu. Trwałość konstrukcji obliczono na ponad 40 000 godzin lotu, odpowiada to ponad 20 letniemu okresowi intensywnej eksploatacji. Wytwórnia oszacowała że do końca 2004 roku wszystkie samoloty pasażerskie B-747 wylatały 60 mln godzin, przeleciały 40 mld km i przewiozły ponad 3 mld pasażerów
Dla wyjątkowego samolotu należało znaleźć wyjątkowy przydomek, w końcu XIX
wieku największy amerykański cyrk "Cyrk Ameryka" posiadał wśród zwierząt słonia afrykańskiego o imieniu "JUMBO". Zwierze wyróżniało się tym iż było o połowę większe od przeciętnego słonia. Prawdopodobnie "JUMBO" był największym słoniem jaki kiedykolwiek występował w cyrku, w tej sytuacji porównanie nasuwało się samo, gigantyczny samolot otrzymał imię gigantycznego słonia.
Podczas produkcji powstawały kolejne modyfikacje, Pierwszym wariantem
seryjnym był B-747-100 (mieszczącym 490 pasażerów) oraz transportowy B-747-100F, w 1970 roku oblatano B-747-200 o ładowności do 500 osób oraz transportowy B-747-200F. Na bazie B-747-200 powstało wiele modyfikacji między innymi B-747SR wersja skróconego zasięgu o pojemności powiększonej do 550 osób, B-747SP wersja o pojemności do 440 osób i powiększonym zasięgu. W latach osiemdziesiątych powstał B-747-300 z wydłużonym górnym pokładem o pojemności do 553 osób. Na bazie samolotu cywilnego opracowano modyfikacje wojskowe C-19, oraz wersję wojskową C-25 do przewozu VIP-ów z rozbudowanymi systemami łączności. Na bazie C-25 powstał VC-25 samolot prezydencki czyli szerzej znany Air Force One. Po blisko dwóch dekadach użytkowania pojawiły się nowe technologie i materiały. Projekt Jumbo przeprojektowano pod kątem wdrożenia nowinek, wszystko w celu unowocześnienia i poprawienia ekonomiki. W efekcie w 1985 roku oblatano wersję nowej generacji B-747-400, w stosunku do pierwszego modelu był to praktycznie nowy samolot, wydłużono górny pokład, zwiększono zasięg, przekonstruowano skrzydła wprowadzając duże elementy kompozytowe, zmniejszyło to masę własną, na końcach skrzydeł zastosowano rozpraszacze wirów brzegowych (lotki Whitecomba). Kabina pilotów została przebudowana zmniejszono liczbę przyrządów pokładowych z 971 do 365, wprowadzono wielofunkcyjne wyświetlacze komputerowe, załogę w kokpicie zmniejszono do dwóch osób, zastosowano nowe silniki. W 1991 roku zakończono produkcję wszystkich starszych wersji B-747 na korzyść B-747-400, wszystkie późniejsze modele samolotu powstają w oparciu o model B-747-400 między innymi B-747-400C pasażersko towarowy, B-747-400F wariant transportowy oraz B-747-400 Domestic o pojemności zwiększonej do 568 osób do lotów na trasach o dużym natężeniu ruchu.
W 1996 roku rozpoczęto prace na wariantem wojskowym B-747 ABL (ABL to skrót od Airborne Laser) jest to wersja wyposażona w działo laserowe opracowana na zamówienie programu wojen gwiezdnych. Skuteczny zasięg strzału lasera ma wynosić 600 km, zamówiono 7 samolotów ABL za 1,1 mld dolarów z terminem oblotu pierwszego w 2002 roku, pierwsze próbne odpalenie działa laserowego na pokładzie planowane były na 2004 roku. Program rozwojowy kilkukrotnie przesuwany obecnie zbliża się do etapu użytkowego.
Zapowiedź budowy największego samolotu pasażerskiego AEROBUS A-380 zaowocowała programem modernizacyjnym B-747. Przez wiele lat samoloty B-747 w liniach lotniczych pełniły role samolotu flagowego. Po wprowadzeniu do produkcji samoloty A-380 sytuacja ulegnie zmianie. W 2004 roku w użyciu znajdowało się 1030 samolotów pasażerskich a największymi użytkownikami B-747 były linie JAPAN AIRLINES 74 samoloty i BRITISH AIRWAYS użytkujące 57 samolotów 747.
Mimo iż samolot zyskał popularność jako maszyna cywilna przez cały okres użytkowania część maszyn użytkowano w wojsku w tym jako wersj E-4.
KONSTRUKCJA - metalowa półskorupowa fail safe, na skrzydłach lotki, klapy szczelinowe, spoilery, sloty i klapy noskowe Krügera, wersja B-747-400 na końcach skrzydeł dodatkowo lotki Whitecomba, podwozie 18 kołowe chowane hydraulicznie wyposażone w hamulce.
NAPĘD - cztery silniki turboodrzutowe dwuprzepływowe Pratt & Whitney JT9d o ciągu po 19355 daN, w kolejnych wersja stosowano mocniejsze wersje silników o ciągu do 26700 daN na silnik, stosowane są również silniki General Electric CF6 lub Rolls -Royce RB-211 o porównywalnym ciągu.
DANE TECHNICZNE - wersja B-747-100 B-747-200 B-747-400
rozpiętość m 59,64 59,64 66,44
długość m 70,71 70,51 70,66
wysokość m 19,33 19,33 19,41
powierzchnia nośna m² 511,0 511,0 520,3
liczba pasażerów* os 490 350-390 350-568
masa własna kg 163 112 168 370 183 025
masa ładunku kg 76 430 -- --
masa całkowita kg 340 200 365 140 396 890
prędkość maksymalna km/h 960 969 970
prędkość przelotowa km/h -- 907 935
prędkość minimalna km/h -- -- 270
wznoszenie m/sek -- 10,5 --
pułap m 13 700 13 700 10 030
zasięg km 9 045 10 400 3 200
zasięg maksymalny km -- 12 230 13 340
*liczba miejsc pasażerskich w układzie trzyklasowym (klasa turystyczna, pierwsza i biznes)
Oprac. Jacek Waszczuk