Heinkel He 111 podczas bitwy o Anglię

Heinkel He 111 - podstawowy bombowiec Luftwaffe praktycznie od początku produkcji do 1942 roku choć w użyciu do końca II wojny. Samolot skonstruowany przez braci Siegfrieda i Waltera Günter. W latach trzydziestych dzięki postępowi technologiczne,mu udało się konstruować samoloty o znacznie lepszych osiągach w stosunku do poprzedników. Na początku lat trzydziestych bracia Günter zaprojektowali szybki samolot pasażerski He-70 Blitz. W chwili gdy wszedł do eksploatacji był szybszy od współczesnych mu myśliwców. Podczas produkcji Blitza wykorzystując ogólną koncepcje samolotu czyli konstrukcję samonośną, bez elementów wystających, układ dolnopłata, skrzydła z eliptycznym obrysem i cienkim profilem. Nowością był układ dwusilnikowy. Samolot był opracowywany w okresie gdy zbrojenia Luftwaffe były jeszcze skrywane na mocy traktatu Wersalskiego, dlatego też na wyrost opracowano wersję pasażerską która praktycznie nie miała racji bytu gdyż kabina pasażerska podzielona była na połowę konstrukcją skrzydeł.

Pierwszy prototyp oblatał Gerhard Nietschke 24 lutego 1935 roku i dość szybko maszyna weszła do produkcji seryjnej. 30 października 1936 roku oblatano pierwszy seryjny He-111A wstępnie bombowiec uznano za nieudany z powodu niedoboru mocy i słabych osiągów. Dlatego błyskawicznie powstaje He-111B z nowymi mocniejszymi silnikami. Nieco z opóźnieniem powstała wersja He-111C pasażerska dla Lufthansy przeznaczona do przewozu 10 pasażerów. W tej odmianie zbudowano tylko 6 samolotów, ale niepraktyczna dzielona kabina i droga eksploatacja nie zachwyciła. Kolejna poprawiona wersja He-111D także napędzana była silnikami Daimler Benz. Ponieważ silnikami Daimler Benz używane były w myśliwcach Bf-109 i f-110 i to właśnie myśliwce stały się głównym odbiorcą tych jednostek napędowych, musiała powstać kolejna wersja z innymi silnikami. Dlatego zbudowano króciutką wersję He-111D ale z innymi silnikami Junkers Jumo 211, nieco cięższe od wcześniejszych ale o porównywalnej mocy. Dlatego szybko powstała nieco poprawiona wersja He-111E specjalnie zaprojektowana pod silniki Jumo, otrzymała też nowy celownik bombowy Kolejna wersja He-111F otrzymała nowe skrzydła o zmienionej konstrukcji łatwiejszej w produkcji. Eksperymentalnie powstała wersja He-111G jedyna napędzana silnikami gwiazdowymi ale po zbudowaniu kilku maszyn budowę przerwano. Najliczniej produkowana odmiana He-111H ponownie napędzana silnikami Jumo 211 i ostatnie egzemplarze silnikami Jumo 213 Wersja H podlegała licznym modyfikacjom. Produkowano kilkanaście kolejnych pododmian, głóną zmianą tego wariantu było zwiększenie załogi do pięciu lotników. Zwiększono uzbrojnie oraz lepiej przystosowano samolot do warunków bojowych. Ostatnie modyfikację to He-111J morska do atakowania celów morskich między innymi bombami zdalnie sterowanymi. He-111P z nowym bardziej oszklonym nosem kadłuba. Powstała jeszcze wersja He-111R wysokościowa rozpoznawcza ale nie weszła do produkcji. Podczas wojny wynikła potrzeba skonstruowania odpowiednio mocnego samolotu do holowania najcięższych szybowców desantowych Me-321. Konstruktorzy dość szybko wybrnęli z sytuacji, połączono dwa samoloty He-111H w jeden dwukadłubowy. Tak powstał He-111Z (Z od zwiling bliźniak) nowy samolot posiadał cztery silniki oraz dołożono piąty na centropłacie łączącym samoloty. Wersja Z mimo iż była niezłym samolotem, przewyższając oryginał zasięgiem powstała w okresie gdy było zapotrzebowanie wyłącznie na myśliwce. Dlatego zbudowano tylko 10 samolotów He-111Z. Mimo iż od 1942 roku samoloty wycofywano do drugiej linii głównie za sprawą bombowców Ju-88, He-177 ale niedobór bombowców powodował iż właściwie do pocz atku 1945 roku używane do lotów bojowych. A w 1945 roku uziemione głównie z powodu braku paliwa. Produkcje zakończono w październiku w 1944 roku po zbudowaniu przeszło 7750 egz. także w zakładach Arado. Po II wojnie około 300 egzemplarzy zbudowano na licencji w Hiszpanii pod oznaczeniem CASA 2.111

Pierwsze seryjne He-111 trafiają do Luftwaffe od lutego 1937 roku, początkowo w roli tradycyjnych bombowców. Udział w walkach w wojnie domowej nad Hiszpanią wykazał dużą szybkość samolotu, Heinkle po zrzuceniu bomb spokojnie mogły uciec myśliwcom przeciwnika, pierwsze loty bojowe podczas tej wojny miały miejsce w marcu 1937 roku a najgłośniejszą chyba akcją było bombardowanie miasta Guernica. Po obejrzeniu miasta Picasso namalował swój obraz „Guernica” Kolejne działania bojowe to atak na Polskę we wrześniu 1939 roku, uczestniczyło 400 samolotów. Wiosną 1940 roku samoloty latały na zwalczanie żeglugi brytyjskiej w rejonie kanału La Manche oraz walki nad Norwegią w kwietniu 19440 roku. Podczas tych lotów zatopiono miedzy innymi krążownik HMS Kurlew. Nad Norwegią użyto około 500 i utracono 61 Heinkli. W maju kolejne walki nad Francją, był to już moment gdy napotkano na większy opór myśliwców przeciwnika z 700 użytych maszyn utracono 170. Lecz prawdziwe otrzeźwienie przyniosła Bitwa o Wielką Brytanię. Utracono do 31 października 395 bombowców. Okazało się iż samolot w zetknięciu z nowymi myśliwcami posiada zbyt słabe uzbrojenie obronne. Zbyt małą prędkość lutu zapewniającą bezpieczeństwo, dlatego większe straty, ale wtedy też ujawniła się spora zaleta, mocna konstrukcja. jeden z samolotów wrócił z nad Anglii na jednym silniku z 279 przestrzelinami po kulach. Po tym terminie naloty przeniesiono na godziny nocne. Kolejne kampanie to od 6 kwietnia 1941 roku nad Bałkanami (Jugosławia, Grecja, Kreta), od czerwca 1941 r. w operacji "Barbasarossa" atakują cele na całej szerokości frontu, nocą 21/22 lipca 1941 r. po raz pierwszy bombardowano Moskwę w sile 127 bombowców. Na południu frontu używane głównie do bombardowania Stalingradu, w okresie od 23 sierpnia do 3 września 1942 roku zniszczyły tu około 42 000 budynków oraz zatopiono okręt podwodny "Sz-210". Równocześnie heinkle używano do atakowania floty Alianckiej, minowania szlaków na Atlantyku i Morzu Śródziemnym. Między innymi wersje torpedowe zadały duże straty konwojom zmierzającym do Murmańska, PQ-16, PQ-17. Z konwoju PQ-17 liczącego 36 statków zatopiono 23. Innym terenem działań była Afryka Pólnocna, wspierając Afrika Korps. Po 1942 roku uzycie samolotów było coraz mniejsze. Ostatnim dużym sukcesem było bombardowanie odwetowe. Amerykanie po dojściu do porozumienia wykonywali bombardowania wahadłowe. Startując z Włoch i zrzucie bomb samoloty zmierzały do Związku Radzieckiego w rejon Połtawy. Właśnie po jednym z takich lotów nocą 22/23 czerwca 1944 roku zaatakowano węzeł lotnisk zapełniony samolotami amerykańskimi. W efekcie amerykanie utracili na ziemi 43 bombowce B-17 i 15 myśliwców P-51, był to ostatni większy sukces He-111. W tym czasie samoloty używane były częściej do innych zadań, czyli holowania szybowców transportowych Me-321, DFS-230, Go-242 lub lotów z zaopatrzeniem. Wykonywano klasyczne loty zaopatrzeniowe z lądowaniem lub zrzucano 800 kilogramowe zasobniki na spadochronach. Samolot mógł tez przewozić 16 spadochroniarzy. Zima 1944/45 roku gdy front zachodni przesunął się zbyt daleko od Londynu i niemożliwym stało się atakowanie miasta pociskami V-1 z pomoca przyszły Heinkle. Pod skrzydłem podwieszano jeden pocisk. Przed lotem ustalano kurs i miejsce zrzutu (ustalany często nad Morzem Północnym) tam odpalano V-1 zmierzającą dalej na Londyn w ten sposób odpalono około 1200 pocisków. Przy czym alianci domyślając się miejsca odpaleń wysyłali myśliwce na patrole, dlatego utracono 72 bombowce. W 1944 roku z pod samolotu zrzucano nowe bomby zdalnie sterowane Hs-293 używane głównie do niszczenia floty alianckiej

wiosną 1945 roku Heinkle używano do lotów z zaopatrzeniem do twierdzy Breslau (Wrocław) Startując z rejony Drezna lub z południa z Czech. Jeśli chodzi o najbardziej znanych lotników poległych na He-111 to należy chyba wspomnieć o Wernerze MÖLDERS’ie.

Poza Niemcami He-111 używano w Bułgarii, Chinach (6 egzemplarzy), Czechosłowacji, Hiszpanii (przeszło 130 egzemplarzy, na licencji zbudowano w zakładach CASA ok. 200 egzempalrzy. używane do końca lat 50 tych), Iraku, Rumunii (32 egzemplarze. oraz zmontowano 30 samolotów na miejscu), Słowacji (około 10 maszyn) Turcji (około 30 egzempalrzy), Węgrzech (16 samolotów)

KONSTRUKCJA - metalowa półskorupowa, kryta blachą duralową, na skrzydłach lotki, klapy szczelinowe, reflektor do lądowania, podwozie trójkołowe chowane hydraulicznie, wyposażone w hamulce, wersja He-111Z podwozie cztery golenie główne jednokołowe i dwa koła ogonowe

NAPĘD

WERSJA He-111A - 2 silniki rzędowe chłodzone cieczą 12 cylindrowe BMW VI o mocy po 485 Kw

WERSJA He-111B, C, J - silniki rzędowe 12 cylindrowe chłodzone cieczą Daimler Benz
DB-600CG o mocy po 880-950 kM, śmigła trójłopatowe

WERSJA He-111G - silniki gwiazdowe 9 cylindrowe BMW 132H-1

WERSJA He-111D, E, F, H - silniki rzędowe 12 cylindrowe chłodzone cieczą Junkers
Jumo 211 o mocy po 1000-1400 kM, lub Jumo 213

WERSJA He-111P - silniki DB-601 po 1150 do 1175 kM

WERSJA He-111Z - 5 silników Junkers Jumo 211F-2 o mocy po 1350 kM, śmigła metalowe
trójłopatowe nastawne, dodatkowo pod skrzydłami cztery startowe silniki rakietowe R-Gerät odrzucane po starcie

UZBROJENIE

WERSJA He-111B 3 ruchome kaemy MG-15 kal. 7,92 mm w trzech stanowiskach strzeleckich, 800 kg bomb, maksymalnie 1600 kg

WERSJA He-111E - jak wyżej oraz bomby maksymalnie 2000 kg

WERSJA He-111J - jw. bomby lub 2 torpedy LTF-5 po 765 kg lub 2 miny morskie

WERSJA He-111P - 6 kaemówm MG-15 kal. 7,92 mm i 2000 kg bomb

WERSJA He-111H - może przenosić bomby zdalnie sterowane Hs 293, lub BV-246, pociski V-1, maksymalny udźwig 3000 kg bomb

WERSJA He-111 H-16 - działko w nosie kadłuba MG-FF kal. 20 mm kaem MG-131 kal. 13 mm na kadłubie, zdwojony kaem w tyle kadłuba MG-81Z kal. 7,92 mm oraz w bokach kadłuba pojedyncze kaemy MG-15 kal. 7,92 mm lub zdwojone MG-81 kal. 7,92 mm i maksymalnie 3000 kg bomb przy ograniczonym zasięgu

WERSJA He-111Z - działko MG-FF kal 20 mm w przedzie prawego kadłuba, kaem MG-131 kal. 13 mm w przedzie lewego kadłuba, po jednym kaemie MG-15 kal. 7,92 mm pod każdym kadłubem, po jednym kaemie MG-131 kal. 13 mm na kadłubach, oraz po jednym kaemie MG-15 kal. 7,92 mm w kadłubie strzelające na zewnątrz.


DANE TECHNICZNE - WERSJA He-111A/B-2 / D-0 / E-2 / F-4 / H-16 / J-1 / P-4/ He-111Z-1

rozpiętość m 22,61/22,61/22,61/22,61/22,50/22,50/22,50/22,50/35,40
długość m 17,50/ 17,51/ 17,51/ 17,51/ 17,51/ 16,40/ 17,51/ 16,40/16,40
wysokość m 4,10/ 4,20/ 4,20/ 4,20/ 4,20/ 4,00/ 4,20/ 4,00/4,00
powierzchnia nośna m² 87,60/86,50/86,50/86,50/86,50/87,60/86,50/86,50/147,44
masa własna kg 5400/5800/6000/6400/6200/ 6800/ 6120/ 6780/21300
masa całkowita kg 8220/8600/8800/10500/11000/14000/10600/13500/29700
prędkość maksymalna km/h 310/370/410/420/440/435/415/400/438
na wysokości m - /4000/-/4000/-/6000/ -/5000/6000
prędkość przelotowa km/h 270/345/370/380/385/390/370/370/394
prędkość lądowania km/h 110/115/120/120/120/135/120/120/135
wznoszenie min,sek -/ -/-/-/-/8,30/-/14,12/9
na wysokość m -/-/ -/ -/ -/2000/-/2000/1000
pułap praktyczny m 6000/7000/7000/8000/8000/8500/7000/8000/ 10200
zasięg km 2500/ 1065/ 1065/ 1065/ 1500/ 2060/ 1500/ 1970/-
zasięg maksymalny km -/1660/1660/1500/1820/ -/1820/2450/4000


Oprac. Janusz Waszczuk

Aktualności lotnicze