Bardzo często w literaturze dotyczącej amerykańskiego wojskowego sprzętu i wyposażenia lotniczego pojawiają się literowo cyfrowe symbole określające rodzaj sprzętu bojowego. Symbole te kryją w sobie wiele informacji na temat danego samolotu, pocisku rakietowego czy urządzenia radarowego. W 1962 roku wprowadzono obowiązujący do dzisiaj w armii amerykańskiej jednolity system oznaczeń szczegółowo opisany w publikacji Ministerstwa Obrony USA nr. 4120.15-L.
System ten wykorzystywany jest do oznaczania samolotów, rakietowych pocisków sterowanych, rakiet, satelitów i wyposażenia elektronicznego.
Poniżej chcielibyśmy przedstawić podstawowe zasady budowy symbolu oznaczania sprzętu w tym systemie w celu ułatwienia wszystkim entuzjastom lotnictwa i techniki wojskowej odczytywania znaczeń kryjących się za tym symbole.
Typowe oznaczenie sprzętu wojskowego zbudowane jest następująco:
XXXX-000X (-00-XX)
gdzie X oznacza literę a 0 cyfrę symbolu. Jednorazowo w symbolu nie muszą wystąpić litery i cyfry.
a) oznaczanie samolotów
W tym przypadku oznaczanie rozpoczyna się od pierwszej kreski a kolejne litery dodawane są w lewą stornę. Pierwsza litera oznacza kategorię pojazdu latającego np. śmigłowiec, samolot pionowego/skróconego startu i lądowania (V/STOL) itp. Dla zwykłych samolotów oznaczenie to nie jest stosowane (np. w symbolu SH-2F H oznacza śmigłowiec; samolot F-16A jest zwykłym samolotem i dlatego w symbolu nie ma oznaczenia kategorii pojazdu).
KATEGORIA POJAZDU LATAJĄCEGO
Występują tu następujące litery:
G - szybowiec,
H - śmigłowiec,
S - samolot kosmiczny,
V - samolot pionowego/skróconego startu i lądowania (VTOL/STOL),
Z - pojazd lżejszy od powietrza.
Kolejna litera, oznaczająca podstawowe przenzaczenie pojazdu latającego, jest najważniejszym elementem symbolu. Określa on dla jakiego zastosowania projektowany był dany pojazd (np. w symbolu B-2 litera B oznacza bombowiec).
PODSTAWOWE PRZEZNACZENIE opisywane jest następującymi literami:
A - szturmowy,
B - bombowy,
C - transportowy,
E - ze specjalnym wyposażeniem elektronicznym,
F - myśliwski,
O - obserwacyjny,
P - patrolowy,
R - rozpoznawczy:
ER - rozpoznania elektronicznego,
SR - rozpoznania strategicznego,
TR - rozpoznania taktycznego,
S - do zwalczania okrętów podwodnych,
T - szkolny,
U - do celów usługowych (utility),
X - badawczy
Następna litera określa, że pojazd został zmodyfikowany do określonych potrzeb. W symbolu może wystąpić jednorazowo tylko jedna litera określająca modyfikacje. Poprzedza ona literę określającą podstawowe przeznaczenie. Stosowane litery mają nastepujące znaczenie:
A - szturmowy,
C - transportowy,
D - kierowania BŚL,
E - ze specjalnym wyposażeniem elektronicznym,
F - myśliwski,
H - do zadań poszukiwawczo ratowniczych (SAR),
K - latający tankowiec,
L - dostosowany do działania w warunkach polarnych,
M - wielozadaniowy,
O - obserwacyjny,
P - patrolowy,
Q - BŚL,
R - rozpoznawczy,
S - do zwalczania okrętów podwodnych,
T - szkolny,
U - do zadań usługowych,
V - do transportu personelu i VIP,
W - meteorologiczny.
Jako ostatnia w pierwszej części symbolu występuje litera określająca STATUS danego pojazdu latającego. Wskazuje ona, że np. samolot nie jest seryjny a wykorzystywany jest do badań, modyfikacji, lub jest prototypem. Symbol ten poprzedza litery oznaczające przeznaczenie podstawowe i modyfikacje. Stosowane są następujące litery:
G - nie latający,
J - czasowo przeznaczony do badań specjalnych,
N - na stałe przeznaczony do badań specjalnych,
X - eksperymentalny,
Y - prototyp,
Z - planowany.
Jeżeli ponownie wrócimy do pierwszej kreski i będziemy posuwać się w prawo to napotkamy:
NUMER PROJEKTU
Zazwyczaj jest to numer kolejny pojazdu latającego o danym przeznaczeniu. Np: C-20D, C-21A, C-22A, C-23B, EC-24A, VC-25A, C-26A, C-27A. Często jednak numery nie występują w kolejności np. F-23, F-111, F-117.
Jako kolejny często występuje symbol SERII. Są to kolejne litery alfabetu okreśłające większe modyfikacje wersji podstawowej. Modernizacja samolotu podstawowego oznacza jest literą A, modyfikacja wersji A oznaczana jest B itd. Litery I i O są pomijane. Np. F-16B oznacza modernizację samolotu w wersji F-16A.
Następnie pojawia się kolejna kreska i dwa komplety znaków. Nie występują one zbyt często i nierzadko pomijane są w oznaczeniu samolotu. W kolejności od lewej oznaczają one:
NUMER BLOKU
który określa serię identycznych samolotów danego typu. Następnie występuje kreska, która oddziela literowy symbol będący KODEM IDENTYFIKACYJNYM PRODUCENTA. Kod ten określa wytwórcę danej maszyny.
Prykładowe kody producentów:
CO - Convair
NA - North American
LO - Lockheed
NO - Northrop
GD - General Dynamics
Na przykładzie pokazana jest budowa oznaczenia:
KA-6D
Zmodyfikowane przeznaczenie------------| | | |
Podstawowe przeznaczenie------------------| | |
Numer projektu-------------------------------------| |
Seria---------------------------------------------------|
Czasami do oznaczenia dodawany jest też numer bloku i kod producenta:
F-106A-120-CO
Przeznaczenie podstawowe-----| | | | |
Numer projektu---------------------------| | | |
Seria------------------------------------------| | |
Numer bloku--------------------------------------| |
Kod producenta---------------------------------------|
b) oznaczanie kierowanych pocisków rakietowych, silników rakietowych , rakiet nośnych i satelitów
Budowa ogólnego symbolu jest identyczna jak dla samolotów. Od pierwszej kreski w lewo napotykamy następujące symbole:
KATEGORIĘ POJAZDU
Określa typ środka bezpilotowego.
B - silnik rakietowy
M - sterowany pocisk rakietowy lub środek bezpilotowy
N - pocisk doświadczalny
R - rakieta nośna
S - satelita.
PODSTAWOWE PRZEZNACZENIE
Jest to najważniejszy element symbolu określający przeznaczenie urządzenia.
C - transportowy/ do przewozu ładunku
D - makieta pozorująca obiekt wojskowy
E - elektroniczne lub łączności
G - do atakowania celów naziemnych
I - do przechwytywania celów powietrznych lub kosmicznych
L - do wykrywania startów rakiet lub obserwacji
M - do celów badawczych lub kalibracji przyrządów
N - nawigacyjny
Q - bezpilotowy środek latający
S - wsparcia kosmicznego
T - szkoleniowy
U - do atakowania celów z pod wody
W - rozpoznania pogody
Kolejna litera symbolu określa MIEJSCE I SPOSÓB STARTU:
A - z powietrza
B - z różnych miejsc
C - z zasobnika
F - start indywidualny
G - z pasa startowego
H - przechowywany w silosie
L - wystrzeliwany z silosu
M - z ruchomej wyrzutni
P - z wyrzutni ręcznej
R - z okręt
S - z przestrzeń kosmiczna
U - z pod wody
Ostatnia litera oznacza SYMBOL STATUSU
C - na uwięzi
D - makieta pozorująca obiekt wojskowy
J - czasowo przeznaczony do badań specjalnych
M - zmodyfikowany
X - doświadczalny
Y - prototyp
Z - planowany
Dla reszty oznaczenia obowiązują te same zasady co dla oznaczeń samolotów, z wyjątkiem bloku i kodu wytwórcy. Mogą one być zastąpione przez NUMER KONFIGURACJI, który oznacza modyfikację.
Przykładowo:
AIM-9L
Środowisko startu -----------------------------------| | | | |
Podstawowe przeznaczenie ------------------------| | | |
Rodzaj środka --------------------------------------------| | |
Numer projektu ----------------------------------------------| |
Seria -----------------------------------------------------------|
c) wyposażenie elektroniczne
Począwszy od pierwszej kreski idąc w kierunku lewym napotykamy oznaczenia:
PRZEZNACZENIE określające podstawowe zastosowanie danego urządzenia elektronicznego.
A - zespół pomocniczy
B - wspomaganie bombardowania
C - łączność
D - odnajdywanie kierunku, rozpoznawanie i/lub obserwacja
E - wystrzeliwanie lub zwalnianie uzbrojenia
G - kierowanie ogniem lub odnajdywanie źródeł światła
H - nagrywanie lub reprodukowanie
K - obliczanie (komputer)
M - naprawy i diagnostyka
N - pomoce nawigacyjne
Q - przeznaczenie specjalne lub kombinacja zastosowań
R - odbieranie/ wykrywanie pasywne
S - wykrywanie i/lub przeszukiwanie dookólne
T - przekazywanie sygnałów
W - automatyczna lub zdalna kontrola lotu
X - identyfikacja i rozpoznawanie
Y - obserwacja i kontrola
RODZAJ SPRZĘTU:
A - pracujący w zakresie podczerwieni lub światła niewidzialnego
C - moduł obudowy
D - wykrywanie, określanie i pomiary natężenia promieniowania
E - wykrywanie i pomiary związane z bronią atomową
F - fotograficzny
G - do telegrafii lub teletypii
I - interkom lub urządzenie przeznaczone do współpracy z telefonią publiczną
J - układ elektromechaniczny lub inercyjny
K - do zastosowań telemetrycznych
L - do zakłócania elektronicznego
M - meteorologiczny
N - wykrywania obecności dźwięków w powietrzu
P - radar
Q - sonar lub do wykrywania emisji dźwięków pod wodą
R - łączności radiowej
S - specjalnego przeznaczenia, magnetyczne
T - telefonii (kablowej)
V - operujący w zakresie światła widzialnego lub przeznaczony do zobrazowania
W - uzbrojenie
X - faks lub TV
Y - przetwarzanie danych
SPOSÓB LUB MIEJSCE ZAINSTALOWANIA
A - na samolocie pilotowanym
B - na ruchomym pojeździe podwodnym (okręt podwodny)
C - przenoszony przez samoloty
D - przenoszony przez samoloty bezpilotowe
F - utwierdzony naziemnie
G - ogólnego zastosowania
K - ziemno-wodny
M - na ruchomej platformie naziemnej
P - przenośny
S - nawodny
T - transportowany naziemnie
U - części ogólnego zastosowania
V - montowany na pojazdach naziemnych
W - nawodny i podwodny
Z - przenoszony przez samoloty pilotowane i bezpilotowe
SYMBOL ZASTOSOWANIA WE WSZYSTKICH RODZAJACH SIŁ ZBROJNYCH (JOINT SERVICE):
AN
Dla reszty oznaczenia obowiązują te same zasady jak w przypadku oznaczeń stosowanych w samolotach za wyjątkiem oznaczenia bloku i producenta. Mogą one być zastąpione symbolami oznaczającymi modyfikacje.
Przykładowo:
AN/APS - 137H
Wskaźnik ogólnego zastosowania------------------| | | | | |
Miejsce instalowania---------------------------------------| | | | |
Rodzaj sprzętu------------------------------------------------| | | |
Przeznaczenie--------------------------------------------------| | |
Numer projektu---------------------------------------------------------| |
Seria-------------------------------------------------------------------------|
Opracowanie: Krzysztof Krzysztofowicz
